ایمنی ، بهداشت و محیط زیست (HSE)

فهرست مطالب
مقدمه ای بر ایمنی ، بهداشت و محیط زیست (HSE)
دانش بهداشت حرفه ای و ایمنی کار و توجه به محیط زیست به مثابه تخصصی ویژه و جدا از دیگر دانشها نسبتاً جدید است اما مفاهیم مطرح شده در آن از زمانهای دور مورد توجه انسان ها بوده است . همواره انسان در کنار ساخت ابزارها و اشتغال به حرف گوناگون متوجه اثرات سوء کار خود بر بدن بوده و سعی در محافظت خود در برابر صدمات و بیماریهای شغلی داشته است . در ابتدا پزشکانی که با بیماران شغلی مواجه بودند به ارتباط میان عوامل بیماری زای شغلی و ماهیت شغل پی بردند و در سده پنجم تا بیستم میلادی دانشمندانی چون النبورگ، پاراسلسوس و آگری کولا چالزتاکر و رامازینی تلاشها و مکتوبات زیادی در خصوص نحوه پیشگیری از بیماریهای شغلی و مسمومیت ها را ارائه نمودند. همچنین توجه به محیط زیست از ابتدای تمدن بشری بوده است .
تکامل رشته های یاد شده با توجه به گسترش صنایع و درگیر شدن طیف وسیعی از انسان ها برای کار در جوامع صنعتی روز افزون بوده است. رشته بهداشت صنعتی برای اولین بار در سال 1918 در دانشگاه هاروارد تاسیس شد. از سال 19۶۰ این رشته با نام های مهندسی بهداشت صنعتی، مهندسی بهداشت و ایمنی شغلی، ایمنی شغلی در دانشگاههای جهان تأسیس گردیده است. در حال حاضر طبق بررسی اغلب دانشگاههای جهان این رشته را تحت عنوان بهداشت و ایمنی شغلی)مهندسی بهداشت حرفهای و ایمنی کار( در دپارتمانهای مهندسی برگزار می کنند.
رشته بهداشت حرفه ای در ایران برای اولین بار در سال 1۳۴۷ با نام پرستاری صنعتی تأسیس شد. نام این رشته در سال 1۳۵۳ به بهداشت صنعتی تغییر یافته و در سال 1۳۵۶ اولین دوره کارشناسی ارشد این رشته تحت نام بهداشت حرفه ای و حفاظت صنعتی در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران تشکیل شد.
از آنجا که مردم تشخیص دادند که سلامتی آنها به کیفیت محیط زندگی آنها وابسته است، سیستمهای مهندسی محیط زیست نیز شکل گرفته است.
HSE به چه معناست؟
ایمنی، بهداشت و محیط زیست، که به اختصار HSE نیز نامیده میشود، مجموعهای است از
- ابزارها
- سیستمها
- فرآیندها
به عبارت دیگر HSE برای جلوگیری از وقوع خطرات بهداشتی و رخ دادن صدمات برای کارکنان سازمانها و همچنین برای حفاظت از محیط زیست است .
از بسیاری جهات، اینها محورها و اهداف اصلی HSE در یک شرکت یا سازمان هستند .اما از سوی دیگر این موارد ممکن است ناکافی باشند .در واقع برای رعایت استانداردهای واقعی HSE بهتر است که علاوه بر چالشهای HSE در سازمان خود ،با تامینکنندههایتان نیز ارتباط برقرار کنید تا تفاهمهای لازم برای رعایت استانداردهای مد نظر شما را رعایت کنند. بسیاری از کارهای مربوط به HSE در مورد تجزیه و تحلیل و تنظیم اقدامات احتیاطی و موانع در برابر هرگونه خطری که چه از داخل سازمان و چه از طرف عوامل بیرونی میآید مناسب است.
جلوگیری از صدمه دیدن کارمندان نتیجهایست که ما به دنبال آن هستیم، اما ما همچنان در تمام کارخانجات
صنعتی و یا سازمان ها تصادفهایی را میبینیم. ما میدانیم هرگز حادثهای رخ نداده است که نتوان از آن جلوگیری کرد .
چرا HSE برای سازمانها اهمیت پیدا کرده است؟
مهم است که این مسئله را بپذیریم که یک حادثه کوچک در یک شرکت یا سازمان میتواند نه تنها به کارکنان آن سازمان، بلکه به محیط زیست، داراییها، اعتبار آن شرکت و حتی به مصرف کنندههای نهایی و یا میانی محصولات آن شرکت آسیب برساند.
برای حفظ و تضمین تداوم HSE در یک کسب و کار، اجرای این فرآیندها باید با قاطعیت و بدون تسامح اجرا شود و به خوبی در سازمانها توسط یک رهبری و مدیریت مطمئن و قوی تثبیت شود. این کار باید توسط مدیریت شرکت در اولویت قرار گیرد و حتی بخشی از ارزشهای شرکت قرار گیرد. برای داشتن یک سیستم HSE کاملاً استقرار یافته و دقیق، شرکتها و سازمانها باید در هر دو سطح استراتژیک و عملیاتی مشارکت کامل داشته باشند. هم لایههای مدیریتی در سازمان و هم کارکنان باید این استانداردها را پذیرفته و مفید بدانند.
مدیریت استراتژیک HSE
مدیران ارشد سازمانها اهداف استراتژیک را تعیین میکنند و الزامات HSE داخلی شرکت را مشخص مینمایند و سیستمهایی را برای اطمینان از انطباق با مقررات و کاهش خطرات آسیب بر پرسنل، محیط زیست و ابزارآلات ایجاد میکنند. این وظیفه مدیریت ارشد شرکت است که اطمینان حاصل کند که وسایل و منابع برای سطح تاکتیکی در دسترس همگان است و بر این اساس معمولاً برنامههایی را برای دستیابی به اهداف HSE توسعه میدهد.
مدیریت باید در HSE از لحظه اول یک پروژه جدید و بعد از آن در طول مدیریت کار تا نهایی شدن پروژه فکر کند. مدیریت استراتژیک همچنین مسئول ارزیابی ریسکهای احتمالی شرکتهاست که خطرات و اقدامات کاهشی را برای آنها شرح میدهد.
مدیریت تاکتیکال HSE
سطح تاکتیکی معمولاً توسط یک مدیر یا کارشناس HSE شرکت انجام میشود. سطح تاکتیکی وضعیت HSE را اندازهگیری و تجزیه و تحلیل میکند و با انتخاب ابزارها و روشهایی برای بهبود سطح آن تا رسیدن به اهداف مورد نظر ،برنامههایی را طرحریزی میکند. این کار را میتوان با یک رویکرد روشمند و پیگیری همه گزارشهای حوادث انجام داد .
این گزارشها معمولاً در ۴ گروه دسته بندی میشوند.
۱. اندازه گیری وضعیت ایمنی مانند TRIR ،LTIF و غیره
۲. حوادثی مانند تصادف نزدیک، مشاهدات و غیره
۳. دسته آسیبهایی مانند: MTC ،RWC ،LWC ،FAT و غیره
۴. دسته موقعیتهایی مانند سقوط اجسام، لغزش و غیره.
با داشتن اطلاعات از گزارش و آمار، تا حدودی میتوان اندازه گیری کرد که کدام یک از موضوعات را باید در اولویت قرار داد؟ ممکن است مسائلی مانند دستورالعملهای ایمنی، آموزش پرسنل، فرهنگ ایمنی، آموزش عوامل انسانی، مدیریت شایستگی، مهارتهای ارتباطی را در بر داشته باشد. این بررسی ها معمولاً بر اساس استانداردهای تایید شده انجام میشود. تمام نتیجه گیریها و علل ریشهای که در گزارش حادثه توضیح داده شدهاند باید در سطح تاکتیکی پیگیری شوند که ممکن است منجر به تغییر رویهها، سیاستها یا برنامهها شود
مدیریت عملیاتی HSE
با داشتن هر دو سطح استراتژیک و برنامههای تاکتیکی، سطح عملیاتی را میتوان اجرا کرد. اغلب در یک شرکت بخش عملیاتی HSE آخرین سطح مسئولیت را داشته و وظیفه پیاده سازی و اطمینان از انطباق با برنامه تاکتیکی را دارد. یکی از وظایف مهم یک مسئول HSE علاوه بر وظیفه او در بررسی اجمالی ایمنی روزانه در محل کار و انجام ارزیابیهای خطرات عملیاتی گزارش دهی کاربردی به مدیران بالادستی برای اتخاذ برنامههای بهتر تاکتیکال است.
یکی از بهترین راهکارهای اجرایی کردن فرآیندهای HSE
پس از اینکه مدیران ارشد برای مدیریت استراتژیک فرآیندهای HSE اهداف و الزامات را مشخص کردند، برای شروع مرحله تاکتیکال نیازمند ضمانتها و گزارشهای دقیق است. در واقع اگر این ضمانتها بر اجرای دقیق فرآیندهای HSE وجود نداشته باشد، روال کار و اولویت بندیها به درستی انجام نخواهد شد. بازرسیهای روزانه نیازمند یک سیستم چابک و دقیق است تا اطلاعات را ثبت کرده و به گزارشهای کاربردی تبدیل کند.

نرم افزار / اپلیکیشن هوشمند صنعتی، یکی از مفیدترین سیستمهای بومی سازی شده ایرانی است و با توجه به کاربرد کنترلر هوشمند صنعتی در HSE ، برای این منظور به سرعت قابل استقرار و استفاده است. این سیستم میتواند تمامی نقاط بررسی مربوط به HSE را تعریف کرده و برنامه بازرسی محیط های صنعتی و غیر صنعتی آنها را به کارشناسان ارائه دهد. همچنین با ارائه گزارشهای آماری این بازرسیها و داشبوردهای مدیریتی ،مدیران را از میزان نیل به اهداف استراتژیک آگاه سازد و مدیران میانی را در جهت تنظیم و تصحیح مسیرهای تاکتیکال کمک کند